Thursday, February 26, 2015

ئامادەكاری دەكرێت بۆ دووبارە دیپۆرتكردنی پەنابەران

پاش ئەوەی حكومەتی ئوسترالیا گەشتە ڕێكەوتنێك لەگەڵ ووڵاتی كەمبۆدیا بۆ ڕاگواستن و نیشتەجێكردنی بەشێك لەو پەناخوازانەی كە بەشێوەیەكی نایاسایی و لەڕێگەی دەریاوە دەگەنە ئوسترالیا،  لەئێستادا ئامادەكاری دەكرێت بۆ گواستنەوەی بەشێك لەو پەناخوازانەی كە پێشتر نێردراون بۆ دوورگەی ناورۆ بۆ ووڵاتی كەمبۆدیا كە هۆكارەكەشی قەرەباڵغی ئەو كەمپانەیە كە پێشتر حكومەتی ئوسترالیا لەو دوورگەیە بۆ ئەو پەناخوازانەی كردۆتەوە. 

سەروبەندی ئەم ئامادەكاریانەش لەپاش ئەوە دێت كە ڕێكخراوی كۆچی نێودەوڵەتی چەندین مافی مسۆگەر كردووە بۆ ئەو پەناخوازانەی كە پێدەچێت لەداهاتوودا بگوێزرێنەوە بۆ ووڵاتی كەمبۆدیا. 

بەپێی زانیاریەكانی ئاژانسی هەواڵی ئەی بی سی نیوز ، ئەو پەناخوازانە لە پاش ئەوەی دەیسەلمێنن پەنابەرن ئەگەری ئەوە هەیە بتوانن ئەندامانی خێزانەكانیشیان لە ووڵاتەكانی خۆیانەوە ڕابكێشن بۆ كەمبۆدیا و ئەمە جگەلەوەی كە ئەو پەنابەرانە مافی خزمەتگوزاری تەندروستی و خوێندنیان پێدەدرێت.

ئەو سەرچاوەیەی ڕێكخراوەكە كە بۆ ئاژانسی هەواڵی ئەی بی سی نیوز دواوە دەڵێت هۆكاری بەشداریكردنیان لەو پرۆسەیەدا ئەوەیە كە ئەوان دڵنیا بوون لەوەی كە ئەو پەناخوازانە لەلایەن ئوسترالیاوە وەرناگیرێن و بەوەش لەو دوورگەیە داهاتوویان نادیارەو بە ووتەی ئەو سەرچاوەیە ئەوان بەرژەوەندی ئەو پەناخوازانەیان خستۆتە سەرو هەموو شتێكەوە. 

ماوەی چەند ساڵێكە حكومەتی ئوسترالیا بەردەوامە لە دیپۆتكردنی ئەو پەناخوازانەی بە شێوەیەكی نایاسایی و لەڕێگەی دەریاوە دەگەنە ئەو ووڵاتە بۆ چەند ووڵاتێكی دراوسێی خۆی وەك ووڵاتانی پاپانیوگینیا و ناورۆ ئەویش لەپاش ڕێكەوتن لەگەڵ ئەو ووڵاتانە و هاوكاریكردنیان لە بوژانەوەی كەرتی ئابووری ئەو ووڵاتانە ، كە ئەمەش بۆتە جێگەی نیگەرانی ڕێكخراوەكانی داكۆكیكار لە مافی پەنابەران و ئەو جۆرە لە دیپۆرتكردن لە دەرەوەی ویستی ئەو پەناخوازانە بە پێشێلكاریەكی ئاشكرای پەناخوازانی لە قەلەم دەدەن.

بەپێی زانیاریەكانی ئەو ئاژانسە ، تائێستا هیچ پەناخوازێك بڕیاری ئەوەی نەداوە بە ویستی خۆی لەو دوورگەیەوە بگوازرێتەوە بۆ كەمبۆدیا ئەویش پێدەچێـت بەهۆی نیگەرانیان بێت لە خراپی دۆخی ئەو ووڵاتە كە پێشتر ڕێكخراوەكانی تایبەت بە داكۆكیكردن لە مافی مرۆڤ ئیدانەی ئەو ڕێكەوتنەیان كرد بەوەی ئەو ووڵاتە یەكێكە لەو ووڵاتانەی كە ڕەوشی مافەكانی مرۆڤ لەوپەری خراپیدایە و بەوەش سەلامەتی گیانی ئەو پەناخوازانە دەكەوێتە مەترسیەوە. 

هەرچەندە ئاماری دروستی پەناخوازانی عێراق لەو ووڵاتانە لەبەردەسیتدا نیە ، بەڵام پێشتر بە ووتەی ئەندامێكی پەرلەمانی ئوسترالیا بەگشتی نزیكەی 500 پەناخوازی بەڕەگەز عێراقی لە هەردوو دوورگەی پاپانیوگینیا و ناورۆ دەستبەسەرن ئەمە جگە لە هەبوونی چەندین پەناخوازنی تری بەڕەگەز كورد كە ڕەگەزیان وەك نەتەوەیەك لە خۆپیشاندانە بەردەوامەكانی ئەو پەناخوازانەدا ناودەبرێن .

شایانی باسە تائێستا دوو پەناخواز لە دوو دوورگەیە گیانیان لەدەست داوە كەیەكێكیان بەهۆی پشێوی لەنێوان پۆلیسی ئەو دوو دوورگەیە و پەناخوازانی خۆپیشاندەرەوە گیانی لەدەستداوە كە ئەویش بەڕەگەز كورد بووە. 

ئەڵمانیا پێشبینی هاتنی پەنابەری زیاتر دەکات

ئەڵمانیا چاوه‌ڕێده‌كات ئه‌م ساڵیش ژماره‌یه‌كی زۆر له‌ په‌نابه‌ران روو بكه‌نه‌ وڵاته‌كه‌ی. بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش  وه‌زاره‌تی كۆچ و كۆچبه‌رانی ئه‌و وڵاته‌ پێشبینی ئه‌ وه‌ ده‌ كه‌ن ئه‌م ساڵ نزیكه‌ی 300 هەزار تا 500 هەزار كه‌ س  داوای مافی په‌نابه‌ری له‌ ئەڵمانیا بكه‌ن .
وه‌زیری ناوخۆی هه‌رێمی 'نۆردراین ڤه‌ستڤالن' ده‌ڵێت شه‌ڕی سووریا و عێراق ژماره‌ی په‌نابه‌رانی سێ قات كردووه.‌‬
له‌ هه‌مانكاتدا ژماره‌ی ئه‌و په‌نابه‌رانه‌ش زیادیكردووه‌ كه‌ ده‌ یانگه‌ڕێننه‌وه‌ بۆ وڵاته‌كه‌یان.  له ساڵی 2014 نزیكه‌ی دە هەزار و 884 كه‌س گه‌ڕێنراوه‌ته‌وه‌ بۆ وڵاته‌‌كانیان. ئه‌و ژماره‌ زۆره‌ش له‌ سالی 2006 وه‌ به‌و شێوەیە‌ نه‌بووه‌. ئه‌ و كه‌سانه‌ش خه‌ڵكی باشووری رۆژهەڵا‌تی ئه‌ورپان، كه‌ كێشه‌ی ئابورییان هه‌یه‌ نه‌ك كێشه‌ی سیاسی.
به‌پێی ئاماره‌كان ئیستا له‌ ئەڵمانیا نزیكه‌ی سەد هەزار په‌نابه‌ر هه‌ن كه‌ مافی په‌نابه‌ریان پێنه‌دراوه‌ . تا ئیستاش چاره‌نوسیان نادیاره،‌ به‌ڵام حكومه‌تی ئه‌ڵمانیا ده‌یه‌وێت شانسی مانه‌وه‌یان بداتێ ، ئه‌گه‌ر بێتو ئه‌و كه‌سانه‌ ماوه‌یه‌كی زۆر له‌ وڵاتەکە بژین و زمانی ئەڵمانی بزانن و خاوه‌نی كاریش بن.
له‌ ساڵی 2014شدا لەو وڵاتە، نزیكه‌ی له‌ سه‌دا 60ی ژماره‌ی په‌نابه‌ران زیادی كردبوو وه‌ك له‌ ساڵی2013.
ئاڵا شاڵى

Monday, February 23, 2015

ئوسترالیا مافی‌ هاوڵاتیبوون بۆ په‌نابه‌ران قورستر ده‌كات

بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌ توندڕه‌وی‌ و رێگرتن له‌ ڕووداوی‌ توندوتیژی‌، حكومه‌تی‌ ئوسترالیا،  ستراتیژی‌ نوێ‌، ده‌گرێته‌به‌ر و یاساكانی‌ مافی‌ هاوڵاتیبوون له‌لایه‌ن په‌نابه‌رانه‌وه‌، قورستر ده‌كات. تۆنی‌ ئابۆت، سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ئوسترالیا، له‌ كۆنگره‌یه‌كی‌ ڕۆژنامه‌وانیدا، ستراتیژی‌ نوێی‌ حكومه‌ته‌كه‌ی‌ بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌  توندڕه‌ویی ئاشكراكرد.  ئابۆت ڕایگه‌یاند: بۆ ڕێگریكردن له‌ توندڕه‌وه‌كان، یاساكانی‌ هاوڵاتیبوون، قورستر ده‌كرێن، ئه‌وه‌ش له‌ ڕێگه‌ی‌ به‌هێزكردنه‌وه‌ی‌ یاساكانی‌ وه‌رگرتنی‌ په‌نابه‌رانه‌وه‌ ده‌بێت. 

سه‌رۆك وه‌زیرانی‌ ئوسترالیا وتیشی‌: له‌ناو هه‌نگاوه‌كاندا، هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ و ڕاگرتنی‌ دوو ڕه‌گه‌زنامه‌ هه‌یه‌ بۆ ئه‌و كه‌سانه‌ی‌ ده‌بنه‌ هه‌ڕه‌شه‌ بۆ سه‌ر ئوسترالیا. ئه‌و هه‌نگاوانه‌ی‌ حكومه‌تی‌ ئوسترالیا، له‌دوای‌ ڕووداوی‌ به‌ بارمته‌گرتنه‌كه‌ دێن له‌ كافتریاكه‌ی‌ شاری‌ سیدنی‌ ئه‌و وڵاته‌ كه‌ به‌هۆیه‌وه‌، دوو كه‌س كوژران، له‌گه‌ڵ ئه‌نجامده‌ری‌ كرده‌وه‌كه‌، ئه‌وه‌ش وای كرد، ئوسترالیا هه‌نگاوی‌ نوێ‌ بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی‌ كرده‌وه‌ توندوتیژییه‌كان، بگرێته‌به‌ر.

Saturday, February 21, 2015

حكومەتی ئەڵمانیا 11 هەزار كەسی دیپۆرت كردۆتەوە

حكومەتی ئەڵمانیا لەساڵی 2014دا  10 هەزارو 884 پەنابەری دیپۆرتی وڵاتەكانیان كردۆتەوە،لەكاتێكدا بەهۆی ئاڵۆزیەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئۆكرانیا و جیهان بەگشتی ساڵ لەدوای ساڵ ژمارەی داوای پەنابەرێتی لە ئەڵمانیا زیاتر دەبێت.


داعش له‌ڕێى كۆچبه‌رانه‌وه‌ ده‌بێته‌ هه‌ڕه‌شه‌ بۆسه‌ر ئه‌وروپا

ڕێكخراوی داعش هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌وه‌ له ‌ئه‌ورووپا ده‌كات كه‌ له‌یه‌ك كاتدا سه‌دان به‌له‌می پڕ له‌ په‌نابه‌ر، به‌ نیو ملیۆن په‌نابه‌ره‌وه‌ ڕه‌وانه‌ی ئه‌ورووپا ده‌كه‌ن. ئه‌گه‌ربێت و بڕیاربده‌ن به‌شێوه‌ی سه‌ربازی ده‌ست له‌ لیبیا وه‌ربده‌ن.

داعش هه‌ڕه‌شه‌ی ئه‌وه‌ ده‌كات كه‌ كیشوه‌ری ئه‌ورووپا نقوم ده‌كات له‌نێو شه‌پۆلێك په‌نابه‌ردا. داعش ئه‌و هه‌نگاوه‌ وه‌ك چه‌كێكی ده‌رونی له‌دژی ئه‌ورووپا به‌كارده‌هێنێت. به‌تایبه‌ت ژماره‌ی په‌نابه‌ره‌كان كه‌به‌ نیو ملیۆن مه‌زه‌نده‌ی كردوون.

له‌ڕێی چاودێری كردنی وتوێژ و په‌یوه‌ندییه‌كانی سه‌رانی داعشه‌وه‌، كه‌له‌ ئیتاڵیا گوێیان لێگیراوه ‌و، هه‌ر له‌وێش بڵاوكراونه‌ته‌وه‌، ده‌ركه‌وتووه‌ ئه‌و ڕێكخراوه‌ به‌نیازه‌ نیو ملیۆن په‌نابه‌ر له‌یه‌ك كاتدا له‌ناو سه‌دان به‌له‌م و كه‌شتیدا ڕه‌وانه‌ی ئه‌ورووپا بكات.

له‌كاتێكدا ئه‌و ڕێكخراوه‌ نه‌خشه‌ی كارێكی له‌وجۆره‌ داده‌نێت، سه‌دان كه‌س له‌و په‌نابه‌رانه‌ ده‌كه‌ونه‌ به‌ر هه‌ڕه‌شه‌ی نقوم بوون و خنكان له‌ئاوی ده‌ریادا. به‌تایبه‌ت چونكه‌ تیمه‌كانی ڕزگاركردن له‌توانایاندا نیه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و ژماره‌ زۆر و به‌لێشاوه‌دا بكه‌ن. ده‌سته‌ڵاتدارانی ئه‌ورووپاش ترسی ئه‌وه‌یان هه‌یه‌ ئه‌گه‌ر ئه‌و ژماره‌ به‌لێشاوه‌ ڕووبكه‌نه‌ ئه‌ورووپا، ئه‌وا شاره‌كانی ئه‌ورووپا توشی كرده‌وه‌ی تێكده‌رانه‌ و پاشا گه‌ردانی ده‌بنه‌وه‌.

داعش به‌نیازه‌ له‌دوای كۆنترۆڵ كردنی ته‌واوی لیبیا، له‌ده‌ریای سپی ناوه‌ڕاسته‌وه‌ بپه‌ڕنه‌وه‌، له‌سه‌ره‌تادا وه‌ك په‌نابه‌ر خۆیان ده‌ناسێنن. ئه‌م نیازه‌ له‌ئه‌نجامی شیكردنه‌وه‌ی چه‌ند به‌ڵگه‌نامه‌یه‌ك له‌لایه‌ن ڕێكخراوی”Quilliam ئه‌وه‌ ئاشكرا كراوه‌، ئه‌و ڕێكخراوه‌ تایبه‌تمه‌نده‌ له‌قه‌ڵاچۆكردنی تیرۆردا.

“ئه‌نجیلۆ ئه‌لفانۆ” وه‌زیری ناوخۆی ئیتاڵیا جه‌ختی له‌وه‌ كرده‌وه‌ كه‌ لیبیا كاری له ‌پێشینه‌ بووه‌ بۆ ئه‌وان. بۆیه‌ نابێ كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تیش ته‌نها یه‌ك خوله‌ك به‌فیڕۆ بدات له‌مامه‌ڵه‌ كردن له‌گه‌ڵ ئه‌و دۆسییه‌یه‌دا.

ساڵی ڕابردوو نزیكه‌ 170 هه‌زار ئاواره‌ ڕوویان له‌ ئیتاڵیا كرد، هه‌ینیی ڕابردووش 4000 كۆچبه‌ر ڕزگاركران كه‌ ده‌یانویست بگه‌نه‌ ئیتاڵیا.”موعه‌ممه‌ر قه‌زافی” پێش ئه‌وه‌ی بكوژرێت، هۆشداری ئه‌وه‌ی دایه‌ ئه‌ورووپا كه‌ توندوتیژی بڵاوده‌بێته‌وه‌ و، ده‌ریای ناوه‌ڕاست ده‌بێته‌ ده‌ریایه‌ك له‌ ئاژاوه‌، ئه‌گه‌ر ده‌سته‌ڵاته‌كه‌ی ئه‌و بڕوخێت.

له‌م میانه‌یه‌دا ده‌سته‌ڵاتدارانی ئیتاڵیا 4800 پۆلیسیان له‌شه‌قامه‌كاندا بڵاوكرده‌وه‌ به‌مه‌به‌ستی چاودێری كردنی مه‌ترسییه‌كانی هێرشی تیرۆریسی. هه‌روه‌ها به‌نیازن له‌ناوچه‌ گه‌شتیارییه‌كان و ئاسه‌وارییه‌كاندا ژماره‌یه‌كی زۆر پۆلیس بڵاوبكه‌نه‌وه‌.

Friday, February 20, 2015

سۆشیال میدیا..... فراوانتر له‌وه‌ی زانیومانه‌

له‌ ساده‌ترین پێناسه‌دا ، سۆشیال میدیا ئه‌و جۆره‌ له‌ میدیایه‌ كه‌ چیتر خودی خۆی به‌ ته‌نها قسه‌ ناكات و، جیاواز له‌ میدیا باوه‌كان وه‌ك ڕادیۆ و ته‌له‌فیزیۆن و میدیای چاپكراو ڕێگه‌ به‌ خه‌ڵك ده‌دات ببن به‌ شێك له‌ به‌های ناوه‌ڕۆكی ئه‌و زانیاریه‌ی كه‌ سۆشیال میدیا بڵاویده‌كاته‌وه‌. 

له‌ سۆشیاڵ میدیادا هه‌م ده‌زگا فه‌رمییه‌كان و هه‌م خه‌ڵكیش ده‌توانن ئازادتر بدوێن و به‌ ستایلی جیاواز بنووسن و بڵاوبكه‌نه‌وه‌. 

چه‌ند جۆرێك له‌ سۆشیاڵ میدیامان هه‌یه‌. وه‌كو وترا ئه‌و میدیایه‌ جیاوازی گه‌وره‌ی به‌شداریكردن و په‌یوه‌ندیكردنه‌ كه‌ ده‌كرێت جۆری تێكه‌ڵ بوونی له‌گه‌ڵ خه‌ڵكیدا به‌م جۆره‌ پۆلێن بكرێت:

- سۆشیال بوكماركین – ئه‌م جۆره‌ له‌ سۆشیال میدیا ڕێگه‌ به‌ به‌شداربووه‌كانی ده‌دات كه‌ ئه‌و ماڵپه‌رانه‌ی كه‌ ده‌یانه‌وێت نیشان (تاگ) بكات له‌سه‌ر بنه‌مای نیشانه‌كردنی به‌شداربووه‌كانی تر.

- سۆشیال نیوز :  ئه‌م جۆره‌ش له‌ سۆشیال میدیا ڕێگه‌ به‌ به‌شداربووه‌كانی ده‌دات كه‌ ده‌نگ بده‌ن یان كۆمێت بنوسن له‌سه‌ر ئه‌و بابه‌ت و هه‌واڵانه‌ی كه‌ ئه‌و ماڵپه‌رانه‌ بڵاویده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌ به‌ ماڵپه‌ری سۆشیال نیوز ناوده‌برێن.

- سۆشیال فۆتۆ و فیدیۆ : ئه‌م جۆره‌ش له‌ سۆشیال میدیا ڕێگه‌ به‌ به‌شداربووه‌كانی ده‌دات كه‌ بتوانن فۆتۆ و ڤیدۆ په‌لۆد بكه‌نه‌ سه‌ر ماڵپه‌ره‌كه‌یان و هه‌روه‌ها رێگه‌ به‌شداربووه‌كانیشی ده‌دات كه‌ كۆمێت بنوسن له‌سه‌ر فۆتۆ و گرته‌ ڤیدیۆیه‌كان.

- ویكیس : ئه‌م جۆره‌ش له‌ سۆشیال میدیا ڕێگه‌ به‌ شداربووه‌كانی ده‌دات كه‌ به‌رهه‌می نوسراو زیاد بكه‌ن بۆ ماڵپه‌ره‌كه‌یان و هه‌روه‌ها ڕێگه‌ به‌ به‌شداربووان ده‌دات كه‌ نوسینی زیاتر یان به‌رهه‌مه‌ نوسراوه‌كان كه‌ ئه‌پلۆد كراون كه‌مبكه‌نه‌وه‌.

- سۆشیال نێتۆركین یان تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان : ڕه‌نگه‌ ئه‌م جۆره‌ له‌ سۆشیال میدیا باوترین جۆری بێت له‌ناو كۆمه‌ڵگای ئێمه‌دا و ئه‌وه‌ی ئه‌م جۆره‌ش له‌ سۆشیال میدیاكانی تر جیا ده‌كاته‌وه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ ڕێگه‌ به‌ به‌شداربووه‌كانی ده‌دات كه‌ بتوانن له‌ نێو خودی خۆیاندا په‌یوه‌ندی بگرن و ببنه‌ هاوڕێی یه‌كتری ، كه‌ ئه‌مه‌ش بۆته‌ هۆكاری ئه‌وه‌ی كه‌ زۆرترین خه‌ڵك به‌ تایبه‌تی له‌م ناوچه‌یه‌ له‌ ده‌وری خۆیان كۆبكه‌نه‌وه‌. 

- ئاشكرایه‌ كه‌ باوترین جۆری تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تیش له‌م ناوچه‌یه‌ فه‌یسبوكه‌ به‌جۆرێك له‌ ئێستادا به‌ ته‌نها له‌ عێراق زیاتر له‌ 2555140 دوو ملیۆن و پێنج سه‌د و په‌نجاو پێنج هه‌زارو سه‌د و چل به‌شداربووی هه‌یه‌. به‌ڵام وه‌ك لێكۆڵه‌ره‌وه‌كان ده‌ڵێن ، به‌ربڵاوی تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان به‌ مانای ئه‌وه‌ نایه‌ت كه‌ زانیاریه‌كانی ئه‌و تۆڕانه‌ بابه‌تی بن چونكه‌ به‌شێكی زۆر له‌و په‌یجانه‌ی له‌ تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كاندا هه‌ن كۆپی میدیا باوه‌كانن به‌جۆرێك كه‌ ئاسته‌مه‌ بتوانین میدیایه‌كی باو بدۆزینه‌وه‌ و خاوه‌نی په‌یجێكی خۆی نه‌بێت له‌ تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان به‌ گشتی و فه‌یسبوك به‌ تایبه‌تی. ڕاسته‌ كه‌ به‌شداربووانی تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان له‌وانه‌یه‌ حه‌ز بكه‌ن ببن به‌ هه‌واداری ئه‌و په‌یجه‌ میدیایانه‌ و به‌وه‌ش هه‌واڵ و زانیاریه‌كانی ئه‌و میدیایه‌ به‌ ئاسانی ده‌گاته‌ ده‌ستیان له‌ڕێگه‌ی لایكردنی په‌یجه‌كانیانه‌وه‌ ، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا كاری تۆڕه‌ كۆمه‌ڵایه‌تیه‌كان ده‌شێت له‌وه‌ كاریگه‌رتر بێت له‌وه‌ی ببێت به‌ كۆكه‌ره‌وه‌ی بابه‌ته‌ میدیایه‌كان و ببنه‌ سه‌رچاوه‌ی زانیاری فلته‌ر كراو. مه‌به‌ست له‌ زانیاری فلته‌ركراو ، ئه‌و زانیاریه‌ تایه‌بتمه‌ندانه‌یه‌ كه‌ ده‌كریـَت په‌یجی تایبه‌ت به‌ خۆیان بۆدروست بكرێت و به‌وه‌ش به‌شداربووه‌كانی زانیاری بابه‌تی له‌و باره‌یه‌وه‌ وه‌ربگرن. له‌ ئێستادا گه‌لێك په‌یجی تایبه‌تمه‌دی كوردی له‌ گه‌لێك بواری جیاوازدا دروست بوون ، له‌وانه‌ش په‌یجی ( كۆچی كوردان ) وه‌ك نمونه‌ ، كه‌ له‌ هه‌وڵی ئه‌وه‌دایه‌ زۆرترین زانیاری و بابه‌تی و دروست له‌باره‌ی قه‌یرانی كۆچ و كۆچبه‌ری له‌ جیهاندا بگه‌یه‌نێت به‌ به‌شداربووانی.  

ئاماده‌كردنی : هه‌ژار ته‌ها

Thursday, February 19, 2015

کێ بەرپرسیارە لە خراپى بابەتى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان؟

پاش ئەوەى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان توانیان لە قۆناغى بوون بە پردێک بۆ دروستکردنى پەیوندى کۆمەڵایەتى  نێوان تاکەکان و پاشان بینیى ڕۆڵى کەرەسەیەکى سیاسى بە تایبەت لەو ووڵاتانەى کە گۆڕانکارى سیاسى تێیاندا ڕوویاندا ، لە ئێستادا تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان لەسەر ئاستى جیهان بونەتە هۆکارێکى پەروەردەیى کە دەتوانێت لە زووترین کات و بە ئاسانترین شێوە ئامانجە پەروەردەیەکان بگەیەنن. بەڵام لە هەرێمى کوردستان و بە ووتەى بەشێک لە میدیاکاران تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بە گشتى و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانى تایبەت بە میدیاکان نەیانتوانیوە ئەو ڕۆڵە بەرجەستە بکەن. 

ئیحسان مەلا فواد ، ڕۆژنامەنوس لە ڕۆژنامەى ئاوێنە و ماڵپەرى ئاوێنە نیوز ، دەڵێت بەشێکى زۆر لە میدیاکان پەیجە کۆمەڵایەتیەکانیان تەنها بۆ کارى وروژاندن بەکاردەهێنن و نەیانتوانیوە ئەو خەڵکەى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بەکاربهێنن بکەنە خوێنەرێکى جدى. خراپتر لەوەش ، بە ووتەى ئەو ڕۆژنامەنوسە ، هەژموونى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیان ئەوەندە بەسەرەوەیە کە ئەگەر میدیاکان هەواڵەکانى " شێیەر" نەکات لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ئەوا تەماشاکەریان نابێت یان زۆر سنوردار دەبێت. ئیسحان دەڵێت " تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانى میدیاکان خوێنەرى کوردیان گۆڕى بۆ تەماشاکەر ونەیانتوانى خوێنەرى سادە بکەن بە خوێنەرى جدى ". 

سەبارەت بە گرنگى ئەو پەیجانەش کە خۆیان تایبەتمەند کردووە بە پرسێکى تایبەتەوە وەک پەیجەکانى تایبەت بە کشتوکاڵ و زانیاریە گشتیەکان و بابەتە تەندورستیەکان یان هەندێک پەیجى ترى وەک کۆچى کوردان کە تایبەتە بە بڵاوکردنەوەى زانیارى سەبارەت بە قەیرانى کۆچ و یاساکانى کۆچى ووڵاتان تا لەڕێگەیەوە خوێنەرى کورد بتوانێت زانیارى دروست لەسەر مەسەلەى کۆچ بزانێت ، ئیحسان ووتى ژمارەى پەیجە بێناوەڕۆکەکان ئەوەندە زۆرن کە ئەو پەیجە زانیارى بەخشانەیان شاردۆتەوە. 

لاوک ئەمجەد ، هەواڵساز لە سایتى سبەى ، باوەڕى وایە کەدەکرێت  تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان ئامڕازێکى باش بن بۆ کۆکردنەوەى دەنگە خەڵک لەدەورى میدیایەکى تایبەت ، بەڵام خراپى جۆرى هەواڵى میدیاکان ، بە تایبەت هەواڵى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانیان ، بونەتە هۆى لەدەستدانى متمانەى خۆیان لەناو خەڵکدا و ووتى " لەپێناوى ئەوەى بڵێن هەواڵێکیان زۆرترین خوێنەر یان لایکى هەبووە ، (میدیاکان) گاڵتە بە عەقڵى خوێنەر دەکەن و هەواڵێک دەرخوادى خەڵک دەدەن کە هیچ پەیوەندیەکى بە ژیانى ئەوەوە نیە. بۆیە دەبێت دەزگاکانى ڕاگەیاندن ئەوەندە بە گرنکى بە جۆرى زانیاریەکانیان بدەن ئەوەندە گوێ بە کۆکردنەوەى لایک نەدەن ". 

بەڵام وەک لاوک ئاماژەى بۆ کرد ، هۆکارى سوود وەرنەگرتنى خەڵک لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان وەک ئامڕازێکى پەروەردەیى تەنها نەگێڕایەوە بۆ میدیاکان و ووتى کێشەکە هەر میدیکان نیە و خەڵکیش بێزارە و لەناو ئەو هەموو گرفتانەى هەیانە دەیانەوێت بۆماوەیەکى کورتیش بێت شتێک ببینێت یان بخوێنێتەوە کە دڵخۆشى بکات ، بۆیە لەوانەیە نوکتەیەک دوو بۆ سێ هەزار لایکى بۆ دەچێت بەڵام بابەتێکى جدى ژمارەیەکى زۆر سنوردار لایک دەکرێت.  

هاوڕا لەگەڵ هاوپیشەکانى ، ڕزگار فایەق ، جێگرى سەرنوسەرى ڕۆژنامەى چاودێر ، میدیاکان نەیانتوانیوە بەشێوەیەکى زانستى تەواو سود لە ئامڕازى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان وەربگرن کە دەتوانن کاریگەرى بەرچاو لەسەر بەشداربووەکانى بەجێ بهێڵن ، بەڵام میدیا کەوتۆتە ژێر کاریکەرى ئاپۆڕاى ڕایەکى گشتى لەناو تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان کە داواى مەتریاڵى بەپەلە و کورت دەکەن. بەڵام ئەوەى نەشاردەوە کە مانەوەى بینەرى زۆر با خوێنەریش نەبن لەدەوى بابەتێک هەر کارێکى خراپ نیە کە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان دەتوانن ئەو ڕۆڵە بگێڕن بەڵام وەک ئەو ئاماژەى بۆ کرد نەبوونى کاریگەرى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بەئاڕاستەى پەروەردەکردن بە تایبەت تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانى تایبەت بە میدیاکان بەهۆى بێکاریگەرى خودى ئەو بابەتانەوەیە کە میدیکان بڵاویدەکەوەنەوە ، ووتیشى کە دەبێت ئەو ڕاستیەش لەبەرچاو بگیرێت کە بەرپرسیارێتى ڕەچاو ناکرێت لە بڵاوکردنەوەى جۆرى زانیارى لە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان. 

وەک پێشنیار بۆ ئاڕاستەکردنى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بە تایبەت تۆڕە کۆمەڵاتیەکانى تایبەت بە میدیکان ، ئەو ڕۆژنامەنوسانە پێشنیارى بەستنى بۆنەیەک بەبەشدارى بەرپرسە باڵاکانى سەرجەم میدیا دیارەکانى کوردستان دەکەن کەلەوێدا ئەوان بەڵێن بدەن کە بەپرسیارێتى بخەنە ئەستۆى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانى میدیاکانیان ، هەروەها پێشنیارى ئەوەشیان کرد کە ئەگەر کارێکى وەهاش کاریگەرى نەبێت دەبێت خودى ڕۆژنامەنوسان و بەرپرسى پەیج و ئەکاوتنەکانى سەر پە تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان پرانسیپى " خود پەیوەستى و خود سانسۆرى " جێبەجێبکەن بەجۆرێک هەمیشە خۆیان ببن بە چاودێر بەسەر خۆیانەوە و هەوڵ بدەن بەشداربووانى تۆڕە کۆمەڵایەتیەکان بە بابەتى پەروەردەیى ئاشنا بکەنەوە.  

ئا:هەژار تەها

Wednesday, February 18, 2015

به‌خه‌یاڵى گه‌یشتن به‌ئه‌وروپا ژێرئاو که‌وتن

ژماره‌یه‌ک گه‌نجی کورد له‌کاتی رۆیشتنیان له‌یۆنانه‌وه‌ بۆ ئیتاڵیا که‌شتیه‌که‌یان ژێرئاو که‌وت‌و نۆ که‌س له‌سه‌رنشینانى خنکان، چوار له‌وانه‌ دانیشتوى شاری که‌لارو ناحیه‌ی رزگارین، سه‌ره‌تاى ئه‌م هه‌فته‌یه‌ ته‌رمه‌کانیان گه‌یه‌نرایه‌وه‌ ده‌ستى که‌سوکاریان.
حەوتی ئه‌م مانگه‌، که‌شتیه‌ک که‌ 15 گه‌نجی تێدابوه‌، له‌وڵاتی یۆنانه‌وه‌ به‌ره‌و ئیتاڵیا که‌وتوه‌ته‌ڕێ، زۆربه‌ی ئه‌و گه‌نجانه‌ی به‌هۆی ژێرئاو که‌وتنی باخیره‌که‌وه‌ خنکاون، خه‌ڵکی که‌لارو ناوچه‌کانی تری گه‌رمیانن، چاره‌نوسی چه‌ند گه‌نجێکی تریش تائێستا نادیاره‌.
له‌ماوه‌ى سێ مانگى رابردودا، دوو وه‌جبه‌ له‌گه‌نجانى ناوچه‌ى گه‌رمیان به‌ڕێگه‌ى قاچاخ رویان له‌ئه‌وروپا کردوه‌، له‌هه‌ردوو جاره‌که‌شدا که‌شتیه‌کان ژێرئاو که‌وتون.
خه‌لیل مه‌حمود، برای جه‌بار یه‌کێک له‌و گه‌نجانه‌ی له‌که‌شتیه‌که‌دا خنکاوه‌، به‌‌هاوڵاتی وت «حەوتی ئه‌م مانگه‌ براکه‌م له‌گه‌ڵ 14 گه‌نجی تردا له‌ڕێگه‌ی باخیره‌وه‌ به‌ره‌و ئیتاڵیا رۆیشتون، به‌ڵام له‌ڕێگه‌ باخیره‌که‌یان ژێرئاو که‌وتوه‌«.
خه‌لیل مه‌حمود، ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد براکه‌ی پێشتر پۆلیسی هاتوچۆ بوه‌‌و وازی له‌کاره‌که‌ی هێناوه‌، مانگی رابردوو به‌ره‌و یۆنان به‌ڕێکه‌وتوه‌، «براکه‌م له‌یۆنان چه‌ند گه‌نجێکی تری ناسیوه‌‌و له‌وێ پێکه‌وه‌ بڕیاریانداوه‌ به‌ره‌و ئیتاڵیا بڕۆن».
به‌پێی وته‌ی خه‌لیل، که‌شتیه‌ ژێرئاو که‌وتوه‌که‌ 15 عێراقی تێدابوه‌ که‌ زۆربه‌یان کوردبون‌و ته‌نیا شه‌ش که‌سیان رزگاریان بوه‌و ئه‌وانى تری خنکاون، به‌ڵام ته‌رمی هه‌ندێکیان نه‌دۆزراوه‌ته‌وه‌.
له‌و نۆ گه‌نجه‌ی خنکاون، چوار گه‌نجیان خه‌ڵکی که‌لار‌و ناحیه‌ی رزگاریه‌، به‌ڵام یه‌کێکی تریان خه‌ڵکی شاری که‌رکوک بوه‌و سێ رۆژ له‌مه‌وبه‌ر ته‌رمه‌کانیان هێنرایه‌وه‌ بۆ هه‌رێمی کوردستان.
خنکانی ئه‌و گه‌نجانه‌ له‌کاتێکدایه‌، چاره‌نوسی چه‌ند گه‌نجێکی تری که‌لاری نادیاره‌، که‌ 28/12ى ساڵى رابردوو به‌هه‌مانشێوه‌ له‌ڕێگه‌ی که‌شیه‌که‌وه‌ به‌ره‌و ئیتاڵیا رۆیشتون‌و دواى ئه‌وه‌ هیچ هه‌واڵێکیان نه‌ماوه‌.
یه‌کێک له‌و گه‌نجانه‌، ناوى نیهاد عه‌لی فه‌تاحه‌و له‌گه‌ڵ کوردێکى ئێزیدی خه‌ڵکى شه‌نگالدا، به‌ره‌و ئیتاڵیا رۆیشتون‌و له‌وکاته‌وه‌ چاره‌نوسیان نادیاره‌.
حاجی عه‌لی فه‌تاح، باوکی نیهاد، ئاماژه‌ی به‌وه‌کرد کوڕه‌که‌ی پۆلی شه‌شه‌می زانستی ته‌واوکردوه‌‌و هه‌رێمی کوردستانی جێهێشتوه‌، تا 28/12ی ساڵی پار ئاگاداربون له‌یۆنان بوه‌، به‌‌هاوڵاتی وت «ئاگادارین که‌کاتژمێر چوارو نیوی هه‌مان رۆژ باخیره‌که‌یان گڕی گرتوه‌«.
حاجی عه‌لی که‌ ماوه‌ی 50 رۆژه‌ به‌دوای چاره‌نوسی کوڕه‌که‌یدا ده‌گه‌ڕێت، باسیله‌وه‌کرد له‌ڕێگه‌ی ته‌له‌فۆنه‌وه‌ قسه‌یان له‌گه‌ڵ ئه‌و قاچاخچیه‌دا کردوه‌ که‌ کوڕه‌که‌ی بردوه‌، قاچاخچیه‌که‌ش پێیوتون کوڕه‌که‌یان ده‌رچوه‌ تائیتاڵیاو دواتر ئاگای لێی نه‌ماوه‌.
هه‌روه‌ها وتیشی «پاره‌که‌مان له‌قاچاخچیه‌که‌ سه‌ندوه‌ته‌وه‌، ئێستا سه‌رقاڵی گه‌ڕانین به‌دوای چاره‌نوسی کوڕه‌که‌مدا».
رۆیشتنی گه‌نجان به‌ره‌و وڵاتانی ئه‌وروپا که‌ له‌ساڵانى نه‌وه‌ده‌کانى سه‌ده‌ى رابردوو ببوه‌ دیارده‌یه‌کى به‌ربڵاو، خه‌ریکه‌ دیسانه‌وه‌ سه‌رهه‌ڵده‌داته‌وه‌.
به‌پێی به‌دواداچونى ‌هاوڵاتی، ته‌نها له‌ماوه‌ی دوو مانگی رابردودا نزیکه‌ی 20 گه‌نج له‌که‌لارو ده‌ربه‌ندیخانه‌وه‌ به‌ره‌و ئه‌وروپا رۆیشتون.
سه‌رکه‌وت ئه‌حمه‌د، گه‌نجێکی که‌لاریه‌‌و سه‌رقاڵی مامه‌ڵه‌کردنه‌ بۆ ئه‌وه‌ی بچێته‌ ئه‌وروپا، به هاوڵاتی وت «له‌م ژیانه‌ بێزارم، ده‌مه‌وێت ژیانی ئه‌وروپاش تاقیبکه‌مه‌وه‌«.
سه‌رکه‌وت فه‌رمانبه‌ره‌‌و وازی له‌کاره‌که‌ی هێناوه‌، ده‌ڵێت که‌سوکاره‌که‌ی زۆر هه‌وڵیان له‌گه‌ڵیداوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی رازی بکه‌ن‌و نه‌ڕوات، به‌ڵام «سورم له‌سه‌ر رۆیشتن، بۆیه‌ مامه‌ڵه‌ یاساییه‌کانم به‌ده‌فته‌رێک دۆلار (10 هه‌زار دۆلار) ته‌واوکردوه‌و به‌م نزیکانه‌ ده‌ڕۆم».

Monday, February 16, 2015

دوو پەنابەر لە ڕێگەی فڕۆكەخانەی هەولێرەوە دیپۆرت دەكرێنەوە

فیدراسیۆنی پەنابەرانی سەرتاسەری عێراق ئاشكرای كرد، 2 پەنابەر لە ڕێگەی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێرەوە، دیپۆرت دەكرێنەوە.
بە گوێرەی ئەو زانیارییانەی لە فیدراسیۆنی پەنابەرانی سەرتاسەری عێراقەوە بە (باسنیوز) دراوە، “خالید . ح”ی پەنابەر، كە ماوەی 13 ساڵە لە وڵاتی بەریتانیا ژیان بەسەر دەبات، ڕۆژی 17ی شوبات بە زۆرەملێ لە ڕێگەی هێڵی ئاسمانی مەلەكی ئەردەنییەوە، دیپۆرتی فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێر دەكرێتەوە.
خالید بە فیدراسیۆنەكەی ڕاگەیاندووە، 13 ساڵە لە وڵاتی بەریتانیا ژیان بەسەر دەبات، بەڵام لە لایەن حكوومەتی هەرێمی كوردستانەوە وەرگرتنەوەی قەبوڵ كراوە، بۆیە بلیتی گەشت كردنیان بۆ بڕیوە و سبەی 17/2/2015، لە فڕۆكەخانەی (هیسرۆ)وە بۆ فڕۆكەخانەی (عەمان) و لەوێشەوە بۆ فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتیی هەولێر دیپۆرت دەكرێتەوە.
هەمان فیدراسیۆن بە (باسنیوز)ی ڕگەیاند، پەنابەرێكی دیكە لە وڵاتی نەرویج، بە ناوی “عیرفان .ق”، كە لە گرتووخانەی دەستبەسەری (تراندۆم) لە نزیك فڕۆكەخانەی (ئۆسڵۆ)ی پایتەخت زیندانی كراوە، لە وڵاتی نەرویجەوە دیپۆرتی هەولێر دەكرێتەوە. ئەو پەنابەرەش بە سكرتاریەتی فیدراسیۆنەكەی ڕاگەیاندووە: “خێزانەكەم خەڵكی وڵاتی نەرویجە، كەچی ماوەی مانگێكە لەم گرتووخانەیەدا دەست بەسەرم، پێشیان ڕاگەیاندووم، دەبێت بە زۆر ئیمزا بكەیت و بۆ هەولێر بگەڕێیتەوە”.
عیرفان ئاماژەشی بەوە داوە، كە پۆلیسی گرتووخانەكە پێیان گوتووە، حكوومەتی هەرێمی كوردستان ڕازی بووە وەری بگرێتەوە. دیپۆرت كردنەوەی ئەم پەنابەرانە لە كاتێك دایە، كە چەند جارێك حكوومەتی هەرێمی كوردستان ڕایگەیاندووە، پەنابەری بە زۆرملێ لە فڕۆكەخانەكانی كوردستانەوە وەرناگرێتەوە.

Sunday, February 15, 2015

دیپپۆتکردنه‌وه‌ى په‌نابه‌رانی عیراقی ده‌ستپێئه‌کاته‌وه‌

سه‌رۆک وه‌زیرانی پاپانیو گینیا، که‌ یه‌کێکه‌ له‌و دورگانه‌ی له‌لایه‌ن ئوسترالیاوه‌ په‌نابه‌رێکی زۆری بۆ نێردراوه‌، به‌دوری نازانێت له‌چه‌ند هه‌فته‌ی داهاتوودا دیپۆرتکردنه‌وه‌ی په‌نابه‌ران ده‌ست پێبکاته‌وه‌، که‌ له‌نێویاندا سه‌دان په‌نابه‌ری عیراقی هه‌ن.
پیته‌ر ئۆنه‌یێل، سه‌باره‌ت به‌ ره‌وشى ئه‌و په‌نابه‌رانه‌ی له‌ کامپه‌کانی وڵاته‌که‌یدا ده‌ستبه‌سه‌رکراون، وتی “زۆربه‌یان نه‌یانتوانیوه‌ بیسه‌لمێنن په‌نابه‌رى راسته‌قینه‌ن.”
و به‌ ووته‌ى ئه‌و له‌ماوه‌ى چه‌ند هه‌فته‌یه‌کى داهاتوودا ئه‌گه‌رى هه‌یه‌ ده‌ستبکه‌ن به‌ دیپۆرتکردنه‌وه‌یان بۆ ووڵاته‌کانى خۆیان و به‌وه‌ش پێده‌چێت سه‌دان په‌ناخوازى عێراقى بکه‌ونه‌ به‌ر شاڵاوى دیپۆتکردنه‌وه‌وه‌.
ناوبراو، ئه‌وه‌شى خسته‌ڕوو حکومه‌تى وڵاته‌که‌ى له‌گه‌ڵ حکومه‌تى وڵاتانى په‌ناخوازه‌کاندا له‌ناویشیاندا حکومه‌تى عێراق، له‌گفتوگۆدان و ئه‌یانه‌وێت ئه‌و پرسه‌ به‌زووترین کات یه‌کلا بکه‌نه‌وه‌.
له‌سه‌ر ئاستى نێوده‌وڵه‌تیش، سه‌باره‌ت به‌ ئه‌گه‌رى دیپۆرتکردنه‌وه‌ى ئه‌و په‌ناخوازانه‌ بۆ وڵاته‌کانیان، کۆمیسیۆنى باڵاى په‌نابه‌رانى سه‌ر به‌ نه‌ته‌وه‌ یه‌کگرتووه‌کان هۆشداری دا له‌وه‌ى که‌ نابێت ئه‌و په‌ناخوازانه‌ به‌زۆر دیپۆرت بکرێنه‌وه‌ بۆ ئه‌و وڵاتانه‌ى که‌ مه‌ترسى له‌سه‌ر ژیانیان هه‌یه‌.
پێشتریش کۆمیسیۆنه‌که‌ ره‌خنه‌ى له‌پرۆسه‌ى یه‌کلاکردنه‌وه‌ى که‌یسى په‌ناخوازان گرتبوو “که‌موکورتى زۆرى یاسایى له‌و پرۆسه‌یه‌دا هه‌یه‌ و داوا له‌به‌رپرسانى ئه‌و وڵاته‌ ئه‌که‌ین، چانسى تێهه‌ڵچوونه‌وه‌ى زیاتر به‌و په‌ناخوازانه‌ بده‌ن، که‌ که‌یسه‌کانیان ره‌تکراوه‌ته‌وه‌.”
هه‌ردوو دورگه‌ی “پاپانیو گینیا” “ناورۆ” دوو وڵاتى دورگه‌یى بچوکن له‌ زه‌ریاى هندیدا، به‌پێی رێککه‌وتنێک حکومه‌تى ئوسترالیا ئه‌و په‌نابه‌رانه‌یان بۆ ره‌وانه‌ ئه‌کات، که‌ به‌شێوه‌یه‌کی نایاسایی ئاوه‌کانی ئه‌و سنووره‌ ئه‌بڕن.
ئه‌و په‌نابه‌رانه‌ مافى ئه‌وه‌یان نیه‌ داواى مافى په‌نابه‌ریی له‌ئوسترالیا بکه‌ن و ئه‌گه‌ر سه‌لماندیشیان په‌نابه‌رن، ئه‌وا ئه‌توانن له‌و دوو دوورگه‌یه‌ بمێننه‌وه‌، به‌ڵام له‌ ئێستادا پاش یه‌کلاکردنه‌وى که‌یسه‌کانیان، سه‌رۆک وه‌زیرانى ئه‌و وڵاته‌ رایگه‌یاند زۆربه‌ى ئه‌و په‌ناخوازانه‌ ناتوانن له‌ وڵاته‌که‌یان بمێننه‌وه‌.
سه‌باره‌ت به‌ ئه‌گه‌رى به‌رده‌وامبوونی سیاسه‌تى دیپۆرتکردنى په‌نابه‌ران بۆ ئه‌و دوو دوورگه‌یه‌، پیته‌ر دیتن وه‌زیرى کۆچى ئوسترالیا، رایگه‌یاند ئه‌وان به‌رده‌وام ئه‌بن له‌ ناردنى ئه‌و په‌ناخوازانه‌ى که‌ به‌به‌له‌م به‌شێوه‌یه‌کى نایاسایى ئه‌گه‌نه‌ وڵاته‌که‌یان بۆ دوورگه‌کانى ناورۆ و پاپانیوگینیا یان دووباره‌ ره‌وانه‌کردنه‌وه‌یان بۆ ئه‌و جێگه‌یه‌ى که‌ به‌له‌مه‌کانى لێوه‌ هاتوون.
ناوبراو، راشیگه‌یاند له‌ساڵى 2104 دا زیاتر 429 کۆچبه‌ریان له‌پێش گه‌شتنیان به‌ ئوسترالیا گێڕاوه‌ته‌وه‌، جگه‌له‌وه‌ى ته‌نها یه‌ک به‌له‌م گه‌یشتۆته‌ سه‌ر خاکى ئوسترالیا و سه‌رجه‌م سه‌رنشینه‌کانیشى په‌نابه‌ر بوون و ره‌وانه‌ى دوورگه‌ى ناورۆ کراون.
له‌سه‌ر ئاستى ناوخۆى عێراقیش، ئامانج عه‌بدوڵا، به‌رپرسى ئۆفیسى عێراق و هه‌رێمى کوردستانى فیدراسیۆنى سه‌رتاسه‌رى په‌نابه‌رانى عێراق، رایگه‌یاند ئه‌وان به‌توندى ئیدانه‌ى ئه‌و هه‌نگاوه‌ ئه‌که‌ن و وه‌ک فیدراسیۆنه‌که‌یان و له‌سه‌ر ئاستى مه‌کته‌بى سکرتاریه‌تى رێکخراوه‌که‌یان ده‌نگى ناڕه‌زایى خۆیان ئه‌گه‌یه‌ننه‌ لایه‌نه‌ په‌یوه‌ندیداره‌کانى وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و رێکخراوه‌ جیهانیه‌کانى تر.
ئامانج عه‌بدوڵا ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ئه‌کات که‌ ناڕه‌زایى ئه‌وان له‌وێوه‌ سه‌رچاوه‌ى گرتووه‌ که‌ دیپۆرتکردنه‌وه‌ دژى بنه‌ماکانى مافى مرۆڤه‌ و په‌نابه‌ران ئازادن له‌وه‌ى له‌ کوێ ئه‌یانه‌وێت بژین، به‌تایبه‌ت په‌نابه‌رانى عێراق که‌ ئێستا وڵاته‌که‌یان له‌خراپترین ره‌وشى ئه‌منیدایه‌ به‌هۆى هه‌ڕه‌شه‌کانى داعشه‌وه‌.
ناوبراو، هۆشداریدا که‌ نابێت بچنه‌ ژێربارى وه‌رگرتنه‌وه‌ى به‌زۆرى ئه‌و په‌نابه‌ره‌ دیپۆرتکراوانه‌ و وتیشى “حکومه‌تى عێراق به‌رپرسیار ئه‌بێت له‌پاراستنى سه‌لامه‌تى ئه‌و په‌نابه‌رانه‌ له‌پاش دیپۆرتکردنه‌وه‌یان” چونکه‌ به‌ وته‌ى ئه‌و پێئه‌چێت به‌شێک له‌وانه‌ دیپۆرتى ئه‌و ناوچانه‌ بکرێنه‌وه‌ که‌ دۆخى ئه‌منیان زۆر خراپه‌.
به‌پێى دوایین ئامارى فه‌رمی، نزیکه‌ى هه‌زار و 35 په‌ناخواز له‌ که‌مپه‌کانى دوورگه‌ى پاپانیوگینیا ده‌ستبه‌سه‌رن که‌ زۆربه‌یان عێراقى و ئێرانى و سریلانکى و ئه‌فغانین.
به‌ڵام به‌ وته‌ى ئه‌ندامێکى په‌رله‌مانى ئوسترالیا به‌گشتى نزیکه‌ى 500 په‌ناخوازى عێراقى له‌ هه‌ردوو دوورگه‌ى پاپانیوگینیا و ناورۆ ده‌ستبه‌سه‌رن.

٣٠ هەزار پەنابەرى نایاسایى لە دەریای ناوەڕاستدا گیانیان لەدەستداوە

لە ٢١ ساڵی رابردوودا ٣٠ هەزار پەنابەرى نایاسایى لە دەریای ناوەڕاستدا گیانیان لەدەستداوە و ساڵی ٢٠١١ش زۆرترین ژمارەی پەنابەر لەو دەریایەدا ژیانیان لەدەستداوە.
ئاژانسی ئەنادۆڵی تورکی لە سەر زاری نیکۆلاس لامبێرت لە ناوەندی توێژینەوەی زانستی فەڕەنساوە بڵاویکردوەتەوە دەریای ناوەڕاست مەترسیدارترین رێگەیە بۆ کۆچی نایاسایی پەنابەران بەرەو ئەوروپا.
بەپێی راپۆرتەکە لە ساڵی ٢٠٠٠ وە تا ئێستا نزیکەی ٢٠ هەزار پەنابەر لەو دەریایەدا گیانیان لەدەستداوە و زۆربەیان خنکاون و ژمارەیەکیشیان بەهۆی سەرما یان برسێتییەوە ژیانیان لەدەستداوە.
نیکۆلاس رامبێرت راشیگەیاندوە ساڵی ٢٠١١ خراپترین ساڵ بووە بۆ پەنابەران کە تەنها لەو ساڵەدا چوار هەزار و ٢٥٠ پەنابەر لە دەریای ناوەڕاستدا ژیانیان لەدەستداوە.
رووداوەکەی یەکشەمەی هەفتەی رابردووش کە تیایدا ٣٦٦ پەنابەر لەو دەریایەدا خنکان لەماوەی دوو ساڵی رابردوودا گەورەترین کارەسات بووە بۆ پەنابەران.
ساڵانە ژمارەیەکی زۆر پەنابەر لە ئاسیا و  ئەفریقاوە بە ئومێدی ژیانێکی باشتر بەرەو ئەوروپا کۆچ دەکەن و بەشێکی بەرچاوی ئەو پەنابەرانەش بە بەلەم لەرێگەی دەریای ناوەڕاستەوە دەپەڕنەوە.

Wednesday, February 11, 2015

ئیتاڵیا: 29 په‌ناخواز گیانیان له‌ ده‌ستدا

ئاژانسی‌ هه‌واڵی‌ ڕۆیته‌ر بڵاویكرده‌وه‌، لایه‌نی‌ كه‌م 29 په‌ناخواز له‌ پێش گه‌شتنیان به‌ دوورگه‌ی‌ لاپادوسای‌ ئیتاڵیا گیانیان له‌ ده‌ستداوه‌.
به‌گوێره‌ی‌ ڕاگه‌یه‌ندراوێكی‌ هێزه‌ ده‌ریایه‌كانی‌ ئیتاڵیا، ده‌رنگانێكی‌ یه‌كشه‌ممه‌، 105 په‌ناخوازیان ڕزگاركردووه‌  له‌نزیك كه‌ناره‌ ئاویه‌كانی‌ ئه‌و وڵاته‌، به‌ڵام ده‌بوو زیاتر له‌ 18 كاتژمێر له‌ به‌له‌مه‌ ڕزگاركه‌ره‌كانی‌ ئیتاڵیادا بمێنه‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‌ بگه‌یه‌نرێنه‌ نزیكترین جێگه‌ له‌و ووڵاته‌ كه‌ ئه‌ویش دوورگه‌ی‌ لامپادوسایه‌. 
له‌ ئه‌نجامی‌ مانه‌وه‌شیان بۆ ئه‌و ماوه‌ زۆره‌ له‌سه‌ر پشتی‌ به‌له‌مه‌ ڕزگاره‌كه‌ره‌كان‌و نزمبونه‌وی‌ پله‌ی‌ گه‌رمای‌ له‌شیان، به‌وته‌ی‌ سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ دوورگه‌كه‌ش، لایه‌نی‌ كه‌م 29 په‌ناخواز گیانیان له‌ده‌ستداوه‌.
ئه‌و وڵاته‌ وه‌رگرانه‌ی‌ كه‌ كه‌نارده‌ریایه‌كانیان بۆته‌ جێگه‌ی‌ سه‌رنجی‌ په‌ناخوازان، به‌ به‌رده‌وامی‌ چه‌ندین ئۆپه‌راسیۆن به‌ناوی‌ جیاوازه‌وه‌ ئه‌نجام ده‌ده‌ن مه‌به‌ستیان لێی‌ ڕزگاركردنی‌ گیانی‌ په‌ناخوازانه‌ له‌ ناویاندا ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‌ هاوبه‌شی‌ نێوان ئیتاڵیا‌و یه‌كێتی‌ ئه‌وروپایه‌، هه‌روه‌ها ئۆپه‌راسیۆنه‌كانی‌ حكومه‌تی‌ ئوسترالیایه‌ له‌زه‌ریای‌ هندیدا ئه‌مانیش هه‌ر مه‌به‌ستیانه‌ په‌ناخوازان ڕزگار بكه‌ن به‌ڵام حكومه‌تی‌ ئوسترالیا ئه‌و په‌ناخوازانه‌ ده‌گێرنه‌وه‌ بۆ ئه‌و ووڵاته‌ی‌ به‌له‌مه‌كانی‌ لێوه‌ هاتووه‌ ئه‌مه‌ش بوَته‌ جێگه‌ی‌ نیگه‌رانی‌ ڕێكخراوه‌كانی‌ تایبه‌ت به‌ داكۆكیكردن له‌ په‌ناخوازان. 
هاوكات، سه‌رۆكی‌ شاره‌وانی‌ دوورگه‌ی‌ لامپادوسا به‌توندی‌ ڕه‌خنه‌ی‌ له‌و قاچاخچیانه‌ گرت گه‌شتی‌ نایاسایی‌ ده‌ریایی‌ بۆ په‌ناخوازان ڕێك ده‌خه‌ن‌و وتی‌ "ئه‌وان گوێناده‌نه‌ ئه‌وه‌ی‌ ئاخۆ چاره‌نوسی‌ ئه‌و په‌ناخوازانه‌ به‌چی‌ ده‌گات".
به‌گوێره‌ی‌ زانیاریه‌ میدیایه‌كانیش، پێده‌چێت ئه‌وه‌ یه‌كه‌م حاڵه‌تی‌ گیانله‌ده‌ستدانی‌ په‌ناخوازان بێت له‌ ئاوه‌كانی‌ ده‌ریای‌ ناوه‌ڕاستدا له‌سه‌ره‌تای‌ ساڵی‌ 2015 ه‌وه‌. ئه‌مه‌ش له‌ كاتێكدایه‌ هه‌زاران كۆچبه‌ر له‌و ده‌ریایه‌دا له‌ساڵی‌ ڕابردوودا گیانیان له‌ده‌ستداوه‌.