كەمپەكانی پەناخوازان لە فینلاند پڕبوون لە كورد

چوونی گەنجانی كورد بۆ وڵاتانی ئەوروپا و بەتایبەتی سوێد و فینلاند بەردەوامە، بەڵام كەمترینیان رێی پیادەی قاچاخ دەگرنەبەر، بەڵكو لەرێگەی كڕینی ڤیزاوە خۆیان دەگەیەننە ئەو وڵاتەی دەیانەوێت لێی بمێننەوە. ئێستا هیندی و ئەفغانی و بەنگلادیشی، موشتەریی پلە یەكی قاچاخچیانی سەر سنووری نێوان توركیا و یۆنان و ئیتاڵیان كە زۆربەی ئەو قاچاخچیانەش كوردن و مامەڵەیەكی "نامرۆڤانە" لەگەڵ ئەم پەناخوازانەدا دەكەن.

لە دوای رووخانی رژێمی بەعس لە 2003دا كوردی باشووری كوردستان و عێَراقییەكان، زۆرترین رێژەی ئەو پەناخوازانەیان پێكدەهێنا كە روویان لە وڵاتانی ئەوروپا دەكرد، بەڵام لەدوای بەهاری عەرەبی، تونسی و جەزائیری و لیبییەكان و ئێستاش سوورییەكان و كوردی رۆژئاوای كوردستان، فراوانترین پێكهاتەی پەنابەرانی وڵاتانی ئەوروپین. زۆرینەشیان روو لە باكووری ئەوروپا و بەتایبەت سوید و فینلاند دەكەن. 

زۆربەی قاچاخچییەكان كوردن

پەناخوازان رێگەی جۆراوجۆر تاقیدەكەنەوە بۆ گەیشتن بە ئەوروپا. سەرەڕای ئەوەی گەشتكردن بە فڕۆكە لە وڵاتانی وەكو عێراق، سووریا و ئەفغانستان و تونس و جەزائیر و وڵاتانی دیكەوە بۆ زۆربەی وڵاتانی ئەوروپا ئاسانترە بە بەراورد بە رابردوو، بەڵام هێشتا هەندێك لە پەناخوازان بە رێگە كلاسیكییەكان لە رێگەی قاچاخچییەكانەوە سەفەر دەكەن.

بەپێی بەدواداچوونێكی (رووداو) لەبارەی چۆنیەتی گەیشتنی ئەو پەناخوازانە بە ئەوروپا، دەركەوت زۆربەی  قاچاخچییەكانی ئێستا كوردن، بە تایبەتی ئەوانەی لە توركیاوە پەنابەران دەگوازنەوە بۆ یۆنان و پاشانیش بۆ ئیتاڵیا. لەوێشەوە پەنابەران بە رێگەی جیاواز روو لە وڵاتانی ناوەڕاست و باكووری ئەوروپا دەكەن.

"مامەڵەیان ناشیرینە"

بژوێن گەنجێكی تەمەن 22 ساڵانە و 5 مانگە رووی لە فینلاند كردووە. بەڵام زیاتر لە 3 ساڵە كوردستانی بەجێهێشتووە. بژوێن بە (رووداو)ی گوت "زۆربەی قاچاخچییەكان كوردن، بەڵام كەمترین كورد بە رێگەی قاچاخ لەگەڵ ئەو قاچاخچیانە دێتە وڵاتانی ئەوروپا".

بژوێن بەناوی گەشت بە پاسپۆرت چووەتە توركیا، پاشان لەگەڵ قاچاخچییەكی كورد چووەتە یۆنان و لەوێش قاچاخچییەكی دیكە بردوویەتی بۆ ئیتاڵیا.

 

بژوێن كە ئێستا لە كەمپێكی پەنابەرانە لە فینلاند، گوتی "قاچاخچیی كورد زۆر ناپاكن. درۆت لەگەڵ دەكەن. رێگەیەكی 20 سەعاتی دەكەنە دوو سەعات و لە رێگەش داوای پارە دەكەن".  گوتیشی "ئەوان بە دەمشڕترین قاچاخچی ناسراون و سووكایەتیەكی زۆر بە هیندی و ئەفغانی و بەنگلادیشییەكان دەكەن".

هاوكار كە پەناخوازێكی دیكەی كوردە و لەگەڵ بژوێن پێكەوە هاتوونەتە فینلاند، گوتی "جاران لە ترسی برسێتی راماندەكرد و هەمان رەوشی ئێستای ئەفغانی و بەنگلادشییەكانمان هەبوو، كەچی قاچاخچیی كورد بێڕێزی بە پەناخوازان دەكەن و سووكایەتییان پێدەكەن".

بە كڕینی موڵك وڵاتینامە وەردەگرن

قاچاخچییەكان، بەسەر چەند ناوچەیەكدا دابەشبوون، زۆربەیان لەو پەناخوازانەن كە پێشتر نەیانتوانیوە بگەنە شوێنی مەبەست و بەهۆی گونجانیان لەگەڵ شوێنەكە و مانەوەیان لەوێ، بوونەتە قاچاخچی. 

ئازاد مستەفا قاچاخچییەكی كوردە، ئەو بە (رووداو)ی گوت "زۆر هەوڵمدا دەرچم، بەڵام نەمتوانی. زیاتر لە 10 ساڵە لە توركیام و ئێستا كاری قاچاخچێتی دەكەم". ئازاد مستەفا لە رێگەی ئەو كارەوە رەوشی ژیانی زۆر باش بووە و لەرێگەی كڕینی موڵكەوە ئێستا وڵاتینامەی وڵاتێكی رۆژهەڵاتی ئەوروپای وەرگرتووە.

رێگاكانی گەیشتن بە باكووری ئەوروپا

دوو رێگەی جیاواز هەن بۆ گەیشتن بە باكووری ئەوروپا كە ئێستا پەناخوازان بە زۆری دەچنە ئەوێ‌ بە تایبەتی فینلاند، بەشێكیان لە رێگەی شەمەندەفەر و بەشێكی دیكەشیان لەرێگەی كەشتی خۆیان دەگەیەننە باكووری ئەوروپا.

وێستگەی دووەمی پەناخوازان ئەڵمانیایە، پاشان لەوێوە بۆ دانیمارك كە ئەمەیان كەمێك ئەستەمە. وەك هاوكار گوتی "زۆربەی كات پۆلیس لەسەر رێگەی دەرچوونەكانی ئەڵمانیا رادەوەستن".

پاشان پەناخوازان لە دانیماركەوە لە رێگەی وشكانی و شەمەندەفەر و ئۆتۆمبیلەوە دەچنە سوید، بەشێكیان لەوێ خۆیان تەسلیم دەكەن و ئەوی دیكەشی لەرێگەی وشكانی دەچنە ستۆكهۆڵم و لەوێش بە كەشتی روو لە فینلاند دەكەن. 

كڕینی تكت.. رێگە ئەستەمەكە

جگە لە حاڵەتە ناكاوەكان، تەنیا لە كاتی كڕینی تكت، پشكنین بۆ پاسپۆرت یان پەڕی مانەوە دەكرێت. ئەو پەنابەرانەی وڵاتینامەیان هەیە، یان ماوەی مانەوەی كاتی و هەمیشەییان هەیە، تكتی كەشتی و شەمەندەفەر دەكڕن و بە پارەیەكی زۆر بە پەناخوازانی دەفرۆشنەوە. ئەمەش زۆرتر پەنابەرانی كورد پەنای بۆ دەبەن.

لە رێگەی نێوان سوید و فینلاند چەند كەشتییەك هەن، دیارترینیان كەشتییەكانی هەردوو كۆمپانیای ڤیكینگ و سیلیایە كە ئەمانە بە پلەی یەكەم بۆ گەشت و بەسەربردنی كاتن و لە رۆژانی شەممە و یەك شەممە نرخی بلیت گران دەكەن، بەڵام لە رۆژانی دیكە نرخ زۆر دادەبەزێنن، بۆ ئەندامانی بەخۆڕاییە.

بژوێن گوتی "زۆرجار هاوڕێكانمان بە بەلاش پەیدای دەكەن و بە زیاتر لە 200 یۆرۆ بە پەناخوازانی دەفرۆشنەوە".

لەناو كەشتییەكان، جگە لە شوێنی مانەوە، دەیان یانە و باڕ و شوێنی بەسەربردنی كات هەیە، زۆربەی پەنابەران رۆژانی قەرەباڵغ روو لە كەشتییەكان دەكەن، بۆ ئەوەی تووشی گرتن نەبن. 

كارمەندێكی كەشتییەكە كە كوردە و كاری پاككردنەوە دەكات، بە (رووداو)ی گوت "زۆرجار كۆمپانیاكەی ئێمە كە خاوەنەكەی ئاسیاییە، بەناوی پاككردنەوە پەناخوازان دێننە ناو كەشتییەكە".

كارمەندێكی كەشتییەكە كە مافی ئەوەی نەبوو قسە بۆ (رووداو) بكات، گوتی "هەردوو لایەنی فینلاندی و سویدی گوشاریان بۆ زیاد كردووین لە خۆپارێزی و خۆلادان لە هەڵگرتنی ئەو خەڵكە قاچاخانە". 

بەپێی قسەی یەكێك لە كارمەندانی بارهەڵگری نێو كەشتییەكان، پێشتر لە رێگەی ئەو لۆرییانەی دەهاتنە نێو كەشتییەكان، پەناخوازەكان دەهێنرانە نێو كەشتییەكان، بەڵام ئێستا رێگەكان ئاسانترن. 

كەمپەكان .. دوا وێستگە

دوای گەیشتن بە فینلاند كە دوا وێستگەیە، پەناخوازان خۆیان تەسلیم دەكەن و ئەوانەی ئەدرەسیان نییە، لە نێو كەمپەكان دەمێننەوە. 

زۆربەی كەمپە گەورەكان دەكەونە باكوور و بەشێكیشیان لە ناوەڕاستی وڵات و چەند دانەیەكیشیان بەتایبەت ئەوانەی كاتین، لە ناوەندی شارەكانن. 

كاترینا سۆهلاند، كارمەندی سەرپەرشتیاری كەمپی كۆتلا بە (رووداو)ی گوت "تەنیا لە 200 كەمپی باكووری وڵات زیاتر لە 5000 عێراقی هەن".

 ناونووسنەكردنی كورد و ناساندنیان وەك عێراقی و ئێرانی و توركی و سووری یەكێكە لە كێشەكانی نەگەیشتن بە زانیاری. بەپێی قسەی كاترینا تەنیا لە رێگەی زمان جیاكراونەتەوە و بەپێی مەزەندەی ئەو رەنگە 8 هەزار پەناخوازی كورد لە كەمپەكانی فینلاند هەبن.

سۆران پەنابەرێكی كوردە لە فینلاند و كاری پارێزەرایەتی بۆ پەناخوازان دەكات. ئەو گوتی "پرسی پەنجەمۆر یەكێكە لە كێشەكان". گوتیشی "ئەوانەی بەم دواییانە دێن، زۆربەیان تەمەنیان لە نێوان  18 تاوەكو 25 ساڵانە و توانای قسەیان نییە. ئەگەر مەترسیی ئەمنیی نەبێت، سنوورداش دەكرێنەوە". 

وەك سۆران باسیكرد، زۆربەی ئەو پەناخوازانە لە هەولێر، بەغدا و ئەنكەرە ڤیزا دەكڕن. دوو تاوەكو سێ رۆژ بەر لەتەواوبوونی ماوەی ڤیزاكەیان دێنە فینلاند و خۆیان تەسلیم دەكەن".

 ئەوانەی پەنجەمۆریان هەیە، زوو ئاشكرا دەبن و دەنێردرێنەوە بۆ ئەو وڵاتەی ڤیزاكەیان لێوەرگرتووە كە تا ئێستا زۆربەیان نێردراونەتەوە بۆ ئەڵمانیا. ئەوانەشی كە پەنجەمۆریان نییە واتە لە كاتی كڕینی ڤیزاكە پەنجەمۆریان لێوەرنەگیراوە و نەخراونەتە نێو داتا بەیسی وڵاتانی ئەوروپی، چانسی مانەوە و وەرگرتنی مافی پەنابەرێتیان زیاترە. 

سۆران كە هاوكات كاری وەرگێڕان بۆ پەناخوازان دەكات، ئەو زانیاریانەی پشتڕاستكردەوە و گوتی "فینلاند راستەوخۆ كەس نانێرێتەوە، بۆیە چانسی مانەوەیان زیاترە".

كوردی كەمپەكان شەڕانین

بژوێن یەكێكە لەو گەنجانەی كێشەی پەنجەمۆری نییە، ئەو ئێستا لە كامپی لامپەردایە كە 24 كیلۆمەتر لەشاری هلسنكی دوورە. ئەو گوتی "كارتێكت بۆ دەكرێت، ئیدی مافی گەڕانت بە هەموو فینلاند هەیە". 

كاترین باسی رەوشی كەمپەكانی كرد و گوتی "كوردەكان زۆر شەڕ دەكەن". زۆر لە پەناخوازانی سەر بە نەتەوەكانی دیكەش ئەوەیان پشتڕاست كردەوە. بژوێن گوتی "بەڵێ ئەمە راستە، چونكە ئێمە هیچ قبوڵ ناكەین".

عەبدولئیلاه كە سۆماڵییەكی نێو كەمپی لامپەردایە، گوتی "ئێمە كوردەكانمان زۆر خۆشدەوێن، بەڵام ئەوان بەچاوێكی دیكە سەیرمان دەكەن و زۆر شەڕمان لەگەڵ دەكەن، ئەوان زۆر شەڕانین". 

داوای سێكس لە كارمەندەكان دەكەن

یەكێك لە كەمپە گەورەكانی پەنابەران كەوتووەتە شەقامی كارلین كاتوو لە باشووری رۆژهەڵاتی هلسنكی.  بەپێی لێدوانی كارمەندێكی سەرپەرشتیار لەو كامپەدا، ئەوانەی دەمێننەوە زیاتر بۆ قۆناغی دابەشكردنە بەسەر ناوچەكانی دیكە.

ئەو كارمەندە كە نەیویست ناوی بڵاوبكرێتەوە چونكە مافی ئەوەی نییە بە ناوی ئیدارەی كەمپەكە لێدوان بدات، گوتی "یەكێك لەوانەی كورد و عێراقییەكانی پێ دەناسینەوە، حەزی ئەوانە بۆ پەیوەندی". بەپێكەنینەوە گوتی "رۆژانە داوای چوونە دەرەوە و نانخواردن و پەیوەندیم لێدەكەن، پەناخوازانی كورد زیاتر داوای سێكسم لێدەكەن، هەندێكیان داوا دەكەن شوویان پێبكەم".

ئەو لەوە سەری سوڕمابوو كە كوردەكانیش وەك بیانییەكانی دیكە مانگانە 100 یۆرۆیان دەدرێتی، "كەچی لە چێشتخانە و هۆتێلی 5 ئەستێرەیی داوەتم دەكەن كە رەنگە یەك ژەم خواردن لە 200 یورۆ تێپەڕێنێ".

شەڕی كورد و عەرەب لە فینلاند

لەو كەمپەی سەر شەقامی كارلین كاتوو 25 عێراقی لێیە كە 12یان كوردن. بەڵام لەوێش كورد و عەرەب بە یەكەوە هەڵناكەن.

 ئەحمەد عەزیز كە خەڵكی بەغدایە و كوردی فەیلییە، بە (رووداو)ی گوت "كوردەكانی ئەم كەمپە من بە عەرەب حیساب دەكەن و ئامادەنین نانم لەگەڵ بخۆن". گوتیشی "پەناخوازانی كورد زۆریان رق لە عەرەب و سۆماڵییەكانە".

مەسەلەی رقی كورد و سۆماڵی لەیەكتر، گەیشتووەتە نێوەندە سیاسییەكانی ئەو وڵاتەش. 

لە سەروبەندی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكانی پەرلەمانی فینلاند كە مانگی رابردوو بەڕێوەچوو، سەرۆكی پارتی فینلاندییە رەسەنەكان كە بە ئاشكرا دژایەتی بیانییەكان دەكات، لە گفتوگۆیەكی تەلەڤزیۆنیدا، لەبارەی قبوڵنەكردنی بیانییەكان پرسیاری لێكرا، ئەو گوتی "بیانییەكان نەك لەگەڵ فینلاندییەكان ناگونجێن، بگرە خۆشیان یەكتری قبوڵ ناكەن".

تیمۆ سۆینی، سەرۆكی پارتی فینلاندییە رەسەنە دژە بیانییەكان كە سەركەوتنیان لەم هەڵبژاردنە بەدەستهێنا، هەروەها گوتی "ئەوە من نیم جیاكاری دەكەم، كورد و سۆماڵییەكان خۆیان رقیان لە یەكدیە و بەردەوام شەڕ دەكەن".

بەدوای ژیاندا دەگەڕێن

ئەو پەناخوازانەی لە كەمپەكاندا دەمێننەوە، هەر 3 -12 كەس بەپێی قەبارەی ژوورەكان، ژوورێكیان دەدرێتێ‌، سێ‌ ژەم خواردن و خزمەتگوزاری وەكو تەندروستی و یاساییان بۆ دابینكراوە. مانگانەش هەر یەكەیان 100 یورۆی دەدرێتێ‌. ئەوانەشی لە كەمپەكانی دەرەوەی شارن، هەفتانە بە پاس دەهێنرێنە ناوەندی شار و پاشان دەگەڕێنرێنەوە. 

بژوێن كە لە كوردستان لە نانەواخانەیەك كاری دەكرد، گوتی "من لە كوردستان زیاتر لەو 100 یۆرۆیەم دەستدەكەوت و مانگانە 500 هەزار دینارم هەبوو، بەڵام لێرە زیاتر هەست بە ئارامی دەكەم". بژوێن چاوەڕێی وەرگرتنی مافی پەنابەری دەكات و دەڵێت "هەر كاتێك مافی پەنابەریم وەرگرت، دەخوێنم. لە كوردستان دەرفەتم نەبوو بخوێنم".

ژمارەی پەناخوازانی كورد لە فینلاند و سوێد

ئێستا ژمارەیەكی زۆر لەو پەناخوازانی روو لە سوێد و فینلاند دەكەن، كوردن. بەپێی زانیارییەكانی (رووداو) ساڵی رابردوو 8000 عێراقی روویان لە فینلاند كردووە كە 40%یان كورد بوون. هەروەها ئەمساڵیش 5000 عێراقی روویان لەم وڵاتە كردووە كە بەپێی گوتەی كارمەندێكی فەرمانگەی كۆچی فینلاند %45یان كوردن. 

بەپێی دوایین زانیاریی فەرمانگەی كۆچی سویدیش، لەبارەی پەناخوازان، ساڵی رابردوو 2902 پەناخوازی عێراقی پەنایان بۆ سوێد هێناوە. كە بەشێكیان كورد بوون. هەروەها 22 هەزار و 851 كەس لەسووریا هەڵاتوون و پەنایان بۆ حكومەتی سوێد بردووە، كە زۆربەیان كریستیان و كوردن.

شاد محەممەد - روداو