كوردی هەندەران سەرمایەیەكی گەورەی مرۆیین و دەبێ كەڵكیان لێوەربگیرێ. كۆچبەرانی كورد گرووپێكی جیاوازن و هەمەجۆر (هیتەرۆجین)ن، بەڵام یەك خاڵی هاوبەشیان هەیە: چ بە زۆرەملێ بێ یان بە ئارەزووی خۆیان، هەتا رادەیەك توانایان هەیە لە كەڵچەرێكی زۆر جیاواز و دوور لە كەڵچەری كورد بژین. ئەمە دەكرێ كەڵكی لێوەربگیرێ.
فاكتەكان هەر گرووپ و تەنانەت هەر تاكێك، هۆی تایبەتی خۆی هەبووە بۆ بەجێهێشتنی نیشتمان. لە ساڵانی حەفتای سەدەی پێشوو هەتا ئەمڕۆ، كاتی جێهێشتنی وڵات جیاواز بوو. ئەوەی ئاشكرایە، زۆرینەی ئەم كۆچبەرانە ئامادەن بچنەوە نیشتمانی خۆیان. لە مێژووی كۆچبەری (ئیمیگرێشن)دا، هەموو ئەو نەتەوانەی بە زۆرەملێ وڵاتی خۆیان جێهێشتووە، هەمیشە چاویان لە نیشتمانی خۆیانە و گەڕانەوە خەونی شەو و رۆژیانە، ئەوە‌ش روونە بۆ مێژووناسەكان، دوور یان نزیك ئەم كۆچبەرانە دێنەوە نیشتمانی خۆیان.
بۆ ئەوەی ئەم گەڕانەوەیە بۆ خزمەتی نیشتمانمان بێ و بە یەكگەیشتنەوەی ماڵباتە لێكدابڕاوەكان بۆ لای یەكدی ئاسان بكات، پێویستی بە سیستیماتیك هەیە، بۆ ئەوەی پێش زۆربوونی لێشاوی گەڕاوەكان كار و ئامادەكاری بۆ بكرێ. پێش ئێمە، ئەڵمان و جووەكان و چەندین نەتەوەی دیكە ئەمەیان بەسەر هاتووە و ماوەی زۆریان ویست هەتا سیستیماتیكیان بۆ گەڕانەوە دۆزییەوە، بەڵام پێشوەخت زانییان، نەوەكانیان لە هەندەران یارمەتیدەریانن.
ئەم سیستیماتیكە و كاركردن لەسەری، لەناو رێكخراوێكی حكومی بە شێوازی وەزارەتی (كۆچبەران و پەناهەندە و گونجاندن) كە یەكڕاست سەر بە دەزگای سەرۆكوەزیران بێ، وەك لە ئەڵمانیا وەزارەتی (كۆچبەران، پەناهەندەیی و گونجاندن) لە دەزگای سەرۆك وەزیران دانراوە Ministerium im Bundeskanzleramt، دەتوانرێ كاری خۆی بكا. ئەمە كاریگەری خۆی دەبێ لەسەر پەرەپێدانی كۆمەڵی مەدەنیی كوردی، دوور لە توندڕەوی ئاینی و رەگەزپەرستی! لەم سەردەمەدا، جیاواز لە سەردەمەكانی پێشوو، ژمارەیەكی زۆری كورد لە هەندەران، لە گشت كەرتەكانی ئابووری، كارگێڕی، پۆلەتیك، زانستی، وەبەرهێنان، ئای تی و هتد، لە وڵاتانی رۆژئاوا و ئەمریكا گیرساونەتەوە.
هەرێمی كوردستانیش ئێستا بووەتە جێی بەدیهێنانی خەونی هەموو (كەسێك) كوردێكی بەپەرۆش بۆ پێشكەوتنی نیشتمان و ئامادەكاریی بۆ بوونی كیانێكی سەربەخۆ. بۆ ئەم مەبەستە، كەڵك وەرگرتن لە ئەزموونی كوردی دەرەوەی وڵات و ئاسانكاری بۆ گەڕانەوەیان، هەروەها بۆ لە ئامێزگرتنیان لەلایەن حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، یان رێكخستنیان لە لۆبی دەرەوەدا بایەخی تەواوی هەیە، چونكە ئەمانە لە سیستمی ئەوروپی دیموكراسیدا ژیاون و پارچەیەكی لێنەكراوەن لە نەتەوەی كورد. لە كارامەیی و تواناكانیشیان بۆ خزمەتكردن كەڵك وەربگیرێ. نابێ لە یاد بكرێن.
زۆر لەم كوردانە و هەتا ئەمڕۆ خزمەتێكی زۆریان بە كورد و كوردستان گەیاندووە، لە ناساندنی كورد بە جیهانی دەرەوە، بزووتنەوەی خودموختاری، هەتا دروستبوونی كۆمەڵی مەدەنی لە شارەكانی كوردستاندا. بۆیە ئەو تایبەتمەندییانە و سەركەوتنی تاقیكراوەی وەزارەتی كۆچبەران لە وڵاتانی پێشكەوتوو، رێخۆشكەری ئەو پێشنیازە دەبن كە هەرێمی كوردستانیش وەزارەتی كۆچبەران بكاتە یەكێك لە وەزارەتەكانی كابینەی نوێ.
مەبەست لە دامەزراندنی وەزارەتی كۆچبەرانی كوردستان:
- لەخۆ گرتنەوەی رۆڵەكانی ئەم نیشتمانە كە ئاوارەی هەندەران بوون و زۆر لە منداڵەكانیان (ئەم منداڵانە هاندەری كوردبوونێكی پێشكەوتنخوازانە دەبن چونكە لە سیستمێكی دیموكراتدا پەروەدە كراون) بۆ ئەوەی لە نامۆیی و بێ ناسنامەیی "ئایدەنتیتی" رزگاریان بێ و بتوانن بە شانازییەوە وڵاتی خۆیان پێشبخەن.
- گەڕانەوەی كوردی هەندەران بۆ ئەوەی پڕۆژەی ئابووری بكرێتەوە. پێویستە كەڵك لە ئەزموونی گەلان لەو بوارەدا وەربگرین، بۆ نموونە ئابووریی داڕماوی توركیا بەوە گەشەی كرد. توركەكانی هەندەران توانییان لە وڵاتی خۆیاندا پڕۆژەی ئابووری هاوشێوەی ئەوانەی ئەوروپا بكەنەوە، هەروەها كەلتووری كاركردنی جددی لە ئەوروپییەكان و بەتایبەت لە ئەڵمانەكان وەرگرن و هاوردەی وڵاتی خۆیانی بكەن. بەوەش رێژەی بێكارییان كەمتر بووە.
- سوودوەرگرتن لە كەسێتی كوردی هەندەران بۆ ئەوەی بتوانین بەرەنگارییەكی زانستی و بەهێز بخولقێنین، كە رووبەڕووی فشاری كۆمەڵایەتی و سیاسی توندڕەوی ئاینی بێتەوە لە كوردستان.
- سوود وەرگرتن لە ئەزموونی كوردی هەندەران بۆ ئەوەی لێرەدا بە یارمەتیی ئەوان كومەڵگەیەكی مەدەنی و شارستانێتییەكی سەردەم و دوور لە شۆك و پێكدادان پێكبهێنرێ، بۆ بەهێزكردنی كەڵچەری تێكەڵاوی نێر و مێ [1]. - راكێشانی نەوەی نوێ كە خاوەن دوو كەڵچەرن. ئەمە دەبێتە هۆی بەرفراوانبوونی مەودای تێگەیشتن و تۆلەرانس بەرامبەر كەڵچەرە جیاوازەكان، بە مەرجی رێزگرتنی كەڵچەری خۆماڵی كوردی. ئەمانە دەبنە كادری بەهێزی كۆمەڵی كوردی. دەبنە پردێكی مرۆڤانە بەرەو جیهانی دەرەوە لە هەموو بوارەكان.
- كەڵك وەرگرتن لە توانای زانستی، تەكنۆلۆژی، دارایی و بەڕێوەبەرایەتی ئەو كەسانە كە پێیان ناكرێ بگەڕێنەوە، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا دەیانەوێ خزمەتی وڵاتی خۆیان بكەن.
هەوڵدان بۆ دروستكردنی لۆبی كوردی بە هەماهەنگی حكومەتی كوردستان لە هەندەران، بێگومان لە بەرژەوەندیی كوردستان دەبێ.
- بوونی بنكەی تایبەت بۆ راوێژكاری ئەو كوردانەی لە هەندەران سەرگەردان بوون و بوونەتە بارێكی كۆمەڵایەتی و ئابووریی و دەروونی بەسەر كۆمەڵگە و ماڵباتەكانیانەوە.
- نەهاتنەوەی هەندێ پسپۆڕی كورد بۆ هەرێمی كوردستان، هۆكاری هەمەجۆری هەیە. ئاشكرایە هاندانی گەڕانەوەیان پێویستی بە پلانڕێژی هەیە و دەكرێ چەندین جۆری خزمەتگوزارییان پێشكەش بكرێ، بۆ نموونە: دڵنیایی تەندروستی (بۆ هەموو كوردستانییەك) گەرەنتی خوێندنی منداڵەكانیان بەشێوازێكی گونجاو دەبێتە هۆی ئاسانكاریی زیاتر بۆ گەڕانەوەیان. راستە لە شارەكانی كوردستان مۆڵ و رێستورانتی چەند ئەستێرەیی لێیە بە رووكەش، گوایە ژیانێكی وەك ئەوەی ئەوروپای لێ ببرێتە سەر، بەڵام ئەو جۆرە شوێنانە بێجگە لەوەی وەك ئەوروپا نین، تەنیا بۆ ئەوانەیە كە پارەدارن. تەنانەت بۆ خاوەن بڕوانامەی بەرزی وەك دكتۆرا كە لە هەندەرانەوە دێنەوە، هەڵناسووڕێ منداڵ و خێزانیان رۆژانە ببەنە ئەم شوێنانە.
- زۆر لە ژنانی كورد، بەهۆی ئەوە ناگەڕێنەوە كە ئەو ماف و رێزەی لە هەندەران هەیانە، لە كوردستان لە دەستی دەدەن. بۆ چارەسەری ئەم كێشەیە، دەكرێ چەندین كامپینی رۆشنبیریی لە ناوخۆ و دەرەوە بكرێ. كامپین نابێ تەنیا بكرێ كە ژن دەكوژرێ، بەڵكو پێش كوشتنی ژن بە جۆرەها میتۆد.
- هەوڵدان بۆ دامەزراندنی كەڵچەرێكی سیاسی ئاشتیخوازی دیموكراسیانە لەڕێی جۆرەها كامپین و پڕۆژەوە، بە بەشداریی كوردی هەندەران، بۆ داڕشتن و چەسپاندنی هەستی هاووڵاتیبوون. گۆڕینەوەی پسپۆڕان. دیموكراتیزەكردنی كوردستان سیاسەتێكی ستراتیژییە بۆ گەشەسەندنی زیاتری كوردستان، چونكە وەك دەزانین دەوڵەتە دیموكراسییەكان بۆ لەناونەچوونیان یارمەتی یەكدی دەدەن.
- دەستنیشانكردنی ژمارەی كوردی هەندەران خاڵێكی جەوهەرییە، چونكە ئەمانە لە ئامارەكانی وڵاتانی دەرەوەی كوردستان، وەك كورد ناویان تۆمار نەكراوە، بەڵكو وەك عێراقی، تورك، ئێرانی و سووری، ئەرمەنی و هتد تۆمار كراون. پێویستە كاری جددی بكرێ بۆ ئەوەی بە لایەنی كەم لەڕێی وەزارەتی كۆچبەرانی كوردستان و بە پڕوپاگەندەیەكی بەرفراوان و بە كەڵك وەرگرتن لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و ماڵپەڕی تایبەتی وەزارەت، ژمارەی كوردی دەرەوە و ژمارەی پسپۆڕانی كورد و جۆری پسپۆڕێتیان دەستنیشان بكرێ.
پاشكۆی ئەم مەبەستە: وەزارەتی كۆچبەران لە هەرێمی كوردستان دیسانەوە وەك پێویستییەكی ژیاری خۆی دەسەلمێنێ، چونكە وەزارەتی كۆچبەرانی عێراق گوایە مەبەستی خزمەتكردنی هەموو عێراقییەكە، بەهیچ جۆرێك ئاماژە بۆ كورد ناكات و كوردیش وەك تاكێكی عێراقی رەچاو ناكات. كەواتە لێرەدا كۆچبەری كورد بێبەشە لەو خزمەتگوزارییانەی ئەم وەزارەتە پێشكەشی كۆچبەرانی عەرەبی عێراقی دەكات و كەلێنێكی گەورە بۆ كۆچبەری كورد بەجێد‌ەهێڵێ.
ئەركێكی نەتەوەیی و سیاسی حكومەتی كوردستانە، ئەو كەڵێنە پڕ بكاتەوە و چاوەڕێی بەغدا نەبێ لەم بوارەدا خزمەتی كورد بكات. ئەم هەنگاوە، یەكەم هەنگاوی نزیكبوونەوە لە یەكدی و گونجاندنیان "ئینتیگرێشن" لە خاكی خۆی و نیشتمانی خۆی و لە دەرەوەی كوردستان. بێگومان ئەم نزیكبوونەوەیە پرۆسەیەكی بەردەڵانییە و ماوەیەك دەخایەنێ، هەتا بەرهەمی دەچنینەوە.
ئاراس نوری ئەحمەد تەها
No comments:
Post a Comment