ئەگەر چاوێک بە مێژووی کوردانی پەنابەری کوردستانی باشوردا بگێڕین تێدەگەین، کە زۆر بە دەگمەن ئەوانەی لە ژیر سایەی دەسەڵاتی داگیرکەراندا توانیبێتیان بۆ خوێندن و زانست رویان لە وڵاتانی پێشکەوتوو کردبێت بواریان پێدرابێت، بەڵکو بە پێچەوانەوە رێژەی هەرە زۆری کوردانی پەڕاگەندی هەندەران لە ئەنجامی زوڵم و زۆرەی رژێمە دکتاتۆرە خۆسەپێنەکان و نسکۆو سەرنەکەوتنی هەر یەک لە شۆڕشەکانی کورد لەم بەشەی کوردستاندا، کۆچێان کردووە و کۆمەڵێک لەو تێکۆشەرانەی ئامادە نەبوون بچنەوە ژێر رکێفی داگیرکەران بە ناچاری ئاوارەییان هەڵبژاردووە و روویان لە هەندەران کردووە، هەروەها لە ماوەی رودانی جەنگی هەشت ساڵەی عێراق ئێران و دوای پرۆسەکانی ئەنفالی بەدناو و کیمیا باران و راگواستنی هەموو گوندنشینەکان و خاپورکردنی گوندەکان ژمارەیەکی زۆرتر، ئاوارەی وڵاتانی دوور و نزیک ئەوروپا بوون.
تا راپەرینی ساڵی 1991 ی گەلی کوردستانی باشور و کۆڕەوە مەزنەکەی ژمارەی کوردانی ئاوارەی ئەوروپا و ئەمریکا و ئوسترالیاش لە چەند هەزارێک تێپەریان نەئەکرد، لە دوای کشانەوەی هێزەکانی بەعسی داگیرکاری کوردستان لە بەشێکی دیاری کراوی ئەم هەرێمە بە چاونەترسی و لە خۆبووردنی دانیشتوان وهەوڵ و تیکۆشانی حیزبە تێکۆشەرەکان و پشتیوانی هاوپەیمانان بۆ یەکەم جار پەرلەمان و حکومەتی کوردی نیمچە سەربەخۆی خۆی راگەیاند، لەگەڵ ئەوەدا کە ئەم هەرێمە نیمچە ئازاد و دیموکراتە بووە جێگەی سەرنجی وڵاتانی دیموکرات و ئازادی خوازانی جیهان، کە وەک مۆمێک لە تاریکستانی دکتاتۆریەتی ناوچەکەدا ئەدرەوشایەوە، بێگومان ئەم ئەزموونە نوێیە بێبەش نەبوو لە هەڕەشە و چاوسورکردنەوەی ناوەند و وڵاتانی ناوچەکە، کە هەردەم بە هەڕەشەیان ئەبینی لەسەر رژێمە داگیرکەرەکانیان، لە دوای راپەرین ئەم هەرێمە هەرگیز بێ گێچەڵ و ئاژاوەگیری دەرودراوسێ نەبووە و هەر جارەی لەلایەک و بە پاساوێکی لابەلا سنورەکانی پێشێل ئەکراو هەڕەشە لە دانیشتوانی ئەکرا، تا گەیشتە ئەوەی رووبەروی شەڕی خۆ بەخۆو برا کوژە بکری و توشی برسێتی و بێکاری وکوشتن و بڕین بێتەوە و تا ڕادەیەک بڕوابوون بە ئایندەیەکی ئازاد و سەربەخۆ لاواز ببێت.
لە ساڵانی نەوەدەکان و بەتایبەتی لەسەرهەڵدانی شەری ناوخۆدا کۆمەڵێکی زۆر لە گەنجانی ئەم هەرێمە لە ڕووی ئابووریەوە، بۆ پاراستنی گیانی خۆیان و رزگارکردنی خێزانەکانیان لە دەست هەژاری و نەبوونی روویان کردە وڵاتانی پێشکەوتووی ئەوروپا و دواتر ئەمریکا و ئوسترالیا. کەم خێزان هەیە لەم هەرێمە ئەندامێکی خێزانەکەی تیکەڵی ئەم کۆچە نەخوازراوە نەبووبێ .
ئەگەر هۆکارەکانی ئەوکاتەی کۆچکردن بریتیی بووبن لە بڕوا نەبوون و خۆپاراستن لە شەڕی نەگریسی ناوخۆ و خۆکوژی و رزگار بوون لە برسیەتی و نەهامەتی، لە هەمان کاتدا ئەم کۆچبەرانە بوونە دەستی خێرو رزگارکەری هەزاران خێزان و ئەم کۆچبەرانە نەک هەر لەگەڵ و وڵاتەکەیان دانەبڕان، بەڵکو بوونە سەرچاوەی بژێوی سەدان هەزار خێزانی ئەم هەرێمە بە تایبەتی لە ساڵانی پێش روخانی رژێمی بەعس.
لە پاڵ ماندوو بوون و کارکردنی قورسی ئەم ئاوارانەدا، بۆ پەیداکردنی بژێوی خۆیان و هاوکاری بۆ خێزانەکانیان تا ئاستیکی باش بوونە هۆکاری ناساندنی گەلی کوردستان و دۆزە رەواکەی بە هۆی ئەو ڕێکخراوانەی لە وڵاتی خانەخوێ دروستیان دەکرد و چالاکی جۆربەجۆریان ئەنجام دەدا، بە گەلانی ئەو وڵاتانە و پاشان ئاشنابونیان بە پرنسیپەکانی دیموکراسی و تا رادەیەک گواستنەوەی ئەو پرنسیپانە بۆ کوردستان و پاشان دروستکردنی پردی پەیوەندی و نێتۆرکی هەمەجۆر لە نێوان کوردستان و ئەم وڵاتانەدا تا گەیشتووە بەو ئاستەی کە ئەمڕۆ ئەتوانین بە ئاشکرا هەست بەبوونی بکەین و ئایندەش بەرهەمی زیاترو گەورەتری لێچاوەروان ئەکرێت.
لەگەڵ ئەم گۆڕانکاری و هاوکاریانەدا، هەنگاوێکی گرنگی دیکە ئەوەیە، کە ژمارەیەکی بەرچاوی ئەم کۆچبەرانە توانیویانە سود لە پێشکەوتنی ئەم وڵاتانە وەربگرن و ببنە خاوەنی بڕوانامەی بەرز لە بوارە جیاوازەکاندا بەبێ ئەوەی قورسایی ماددی بخەنە سەر وڵاتەکەی خۆیان و لەوەش زیاتر لە ئایندەیەکی نزیکدا، نەوەکانیشیان بڕوانامە و زانیاری بەرزتر بەدەست ئەهێنن و ئەبنە سەرچاوەی سەرمایەیەکی لەبن نەهاتوو بۆ گەل و وڵاتەکەیان.
ئەگەر لە بواری سیاسیشدا، ئەم نەوە نوێیە لە شێوەی جالیەدا رێکبخرێت ئەبێتە هێزێکی سیاسی کاراو لە بن نەهاتوو، کە ئەتوانێت لە بەرژەوەندی گەلی کوردستان گۆڕانکاری گەورە لە سیاسەتی ئەم وڵاتانەدا دروست بکات و پەیوەندیە سیاسی و دیبلۆماسی و ئابوریەکان پەرە پێبدات بە پێکەوە گرێدانی ئەم خەباتە مۆدێرن و سەردەمیانەیە، لەگەڵ خەباتی ناوەوەی وڵات کاروانی خەباتی دیموکراسی و ئازادی و سەربەخۆیی کوردستان خێراتر و زوتر ئەگاتە مەنزڵ.
نموونەی زیند و نزیکی ئەم شێوە خەباتە بۆ رزگاری گەل و وڵات لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، گەلی جولەکەیە کە دوای زیاتر لە دووهەزار ساڵ لە بێ وڵاتی و ئاوارە بوون و پەرتەوازەیی بە هەموو جیهاندا کۆچبەرەکانیان توانیان لۆبی نێودەوڵەتی دروست بکەن و ببنە هەوێنی بنیاتنان و دروستکردنی دەوڵەتی سەربەخۆ بۆ گەلی جولەکە و خەونی هەزران ساڵەیان بکەنە راستیەکی هەتایی و بەدیهاتوو، ئێستا پێشکەوتوترین وڵاتی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستن و هۆکاری سەرەکی دروستبوون و پێشکەوتنیان ئەو کۆچبەرانە بوون، کە لە هەموو جیهاندا بە ئاوارەیی توانیبویان سود لە پێشکەوتنی وڵاتەکانی خانەخوێ وەربگرن لە هەموو ئاستەکاندا و بەگەڕانەوەیان بۆ وڵاتەکەیان توانیان بنیات بنێنەوە و بەم پێشکەوتنەی ئێستای بگەیەنین.
به‌ڵام له کوردستانه‌که‌ی ئێمه‌دا بەداخەوە تا ئه‌مڕۆ که توانایەکی لەبن نەهاتووی ژماره‌یه‌کی زۆری کۆچبه‌ران له وڵاتانی ئه‌وروپا و ئه‌مریکا و شوێنه‌کانی دیکە کۆبوونەتەوە، نه‌توانراوه یەکبخرێن، یان با بڵێم خۆیان کۆبکه‌نه‌وه هۆکاره‌که‌شی دابه‌شبونی گه‌لی کوردستانه، که بە بڕوای من ئه‌م دابه‌شبوونه له فکر و عه‌قڵی گه‌لی کوردا ڕه‌نگی داوه‌ته‌وه و نه‌بوونی هێزێکی یه‌کگرتوو بۆ کۆکردنه‌وه‌یان هۆکاری سه‌ره‌کی ئه‌م کۆنه‌کردنه‌وه‌یەیە، خاڵێکی تریش دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی هه‌ندێک له‌و کۆچبه‌رانه ئه‌ویش نه توانراوه له هه‌رێمی کوردستان به گشتی سودیان لێوه‌ربگیرێت ته‌نها به‌شێوه‌ی تاکه‌که‌سی نه‌بێت، بگرە تا ئەمڕۆش زۆربەی کوردستانیانی تاراوگە بە خەڵکانی نامۆ و نەخوازراو تەماشا ئەکرین.
کوردستانی ئێمە ئەگەرچی خاوەنی چەندین سەرچاوەی سروشتی جۆربەجۆرە ئەگەر بە شێوازی دروست و دڵسۆزانە بەگەڕ بخرێت دەبێتە ژیاری هەزاران ساڵی ئەم گەلە، بەڵام کوردستان هێشتا بەشێکی زۆری رزگار نەکراوە و خاوەنی سەربەخۆیی و ئازادی نەتەوەیی خۆی نیە و لە سەرەتای رێگایەکی دووردایە و پێویستی بە هەزاران دڵسۆزو شارەزای هەموو بوارەکانی پێشکەوتن هەیە، تا خەونی سەدان هەزار شەهید و خەباتکاری ئەم رێگایە بەدی بێت و ببێتە ئەو وڵاتەی کە لە پێشەوەی کاروانی پێشکەوتنەکاندا بێت. ئەوەی لێرەدا ماوە بیپرسم ئەوەیە ئایا ئێمەی گەلی کورد لە باشور بە دەسەڵات و ئۆپۆزسیۆنەوە هەنگاومان بۆی ناوە ؟ بە جۆرێکی دیکە ئایا کوردستانیانی تاراوگە بۆ وڵات پێویستن....؟!
عەبدوڵڵا سور / سلێمانی
Xendan
No comments:
Post a Comment